تانزانیت (Tanzanite): خواص، رنگ و اطلاعات

1. ترکیب شیمیایی تانزانیت

از دیدگاه کانی شناسی، تانزانیت یک زوئیزیت شفاف است. رنگ آن به مقدار و درصد کروم و وانادیم موجود در بلورها بستگی دارد.

2. استخراج تانزانیت

تعداد کمی کریستال به صورت پراکنده در پاکستان استخراج می شود، اما تعداد زیادی از آنها برای استفاده تجاری مناسب نیستند. تنها معدن موجود در تانزانیا قرار دارد و مساحت آن تنها 20 کیلومتر مربع است.

3. تاریخ تانزانیت

تانزانیت با فرهنگ ماسایی مرتبط است که آبی را رنگی مقدس می دانند. در گذشته، زنانی که فرزند به دنیا آورده بودند، محصولاتی نظیر دستبندها و لباس‌های آبی به آنان اهدا می‌شد. ماسایی‌ها اکنون این سنت قدیمی را تطبیق داده‌اند و روسای ماسایی اکنون تانزانیت را در تولد نوزاد به همسرانشان هدیه می‌دهند تا زندگی سالم، مثبت و موفقی داشته باشند. طبق افسانه های رایج، اولین علاقه مندان به تانزانیت، دامداران ماسایی بودند. ظاهراً آنها بلورهای آبی زیبای تانزانیت را که در اثر آتش زدن چمن به رنگ خاکستری قهوه‌ای تبدیل شده بودند مشاهده کردند.

این داستان به نحوی نمایان شدن رنگ‌های تانزانیت با گرما اشاره دارد. از نظر تاریخی، مانوئل دی‌سوزا یکی از افرادی است که به عنوان اولین کسی که ادعای استخراج تانزانیت را کرد شهرت دارد.

زمین‌شناس افسانه‌ای اسکاتلندی کمپل بریجز، اولین کسی بود که تانزانیت را برای شناسایی به GIA (موسسه گوهرشناسی آمریکا) آورد، دانشمندان نام این سنگ قیمتی را زوئیسیت آبی نهادند. البته این نام توسط شرکت تیفانی به تانزانیت تغییر یافت و آن را به دنیا معرفی کرد.

4. ویژگی‌های تانزانیت

تانزانیت یک سنگ قیمتی پلئوکروییک (Pleochroism به معنای “رنگ های بیشتر” است. نگین های پلئوکرویک وقتی از زوایای مختلف دیده می شوند، دو یا سه رنگ را نشان می دهند.) و به طور دقیق تر تریکروئیک است. این بدان معناست که هر کریستال تانزانیت دارای سه رنگ آبی، قرمز مایل به ارغوانی و قهوه ای مایل به زرد (برنز) است که با مشاهده از زوایای مختلف شدت آن تغییر می کند. در حالی که حرارت دادن رنگ‌های برنزی تانزانیت را به حداقل می‌رساند و رنگ‌های آبی و بنفش را به حداکثر می‌رساند، این به ویژگی‌های طبیعی هر کریستال بستگی دارد و نتایج ثابتی ایجاد نمی‌کند.

نادرترین و با ارزش ترین رنگ تانزانیت به طور معمول یک آبی قوی در نور روز است. در بیشتر مواقع رنگ نهایی تانزانیت ترکیبی از سه‌رنگ آن است و این ترکیب بستگی به برجستگی پلئوکروئیسم در هر گوهر دارد. این به این دلیل است که تانزانیت با رنگ آبی بیشتر از بنفش یا بنفش در امتداد عرض کریستال و نه طول آن قرار دارد تا خلوص رنگ آبی را برجسته کند.

شفافیت تانزانیت اغلب بر اساس معیارهایی نظیر “چشم تمیز” یا توانایی مشاهده بدون وجود جسم‌های خارجی، انجام می‌شود. در ادامه توضیحاتی در مورد درجه‌بندی شفافیت تانزانیت آورده شده است:

• چشم تمیز:
  به معنای عدم داشتن جسم‌های خارجی قابل مشاهده هنگام نگاه به تانزانیت از فاصله حدود 15 سانتیمتر از چشم.
• بازرسی زیر بزرگنمایی:
  توانایی نمایش شفافیت مطلوب تانزانیت تحت بزرگنمایی.

به طور کلی، هرچه تانزانیت شفاف‌تر باشد و هرگونه جسم خارجی قابل مشاهده کمتر باشد، شفافیت آن بیشتر و کیفیت آن بهتر خواهد بود. انتخاب تانزانیت با شفافیت مناسب به تجربه دیدار از زیبایی و رنگ‌های خیره‌کننده آن افزوده می‌شود.

در مرجع‌های جواهرشناسی و سنگ قیمتی، درجه بندی شفافیت معمولاً به صورت زیر انجام می‌شود:

• شفاف (Transparent):
  تانزانیت‌هایی که بدون هیچ اشکال داخلی مشاهده می‌شوند و به وضوح از هر زاویه‌ای قابل رؤیت هستند، به عنوان شفاف در نظر گرفته می‌شوند.
• نیمه‌شفاف (Translucent):
  تانزانیت‌هایی که به طور جزئی شفافیت خود را از دست داده‌اند و اشکال داخلی خفیفی وجود دارند، به عنوان نیمه‌شفاف معرفی می‌شوند.
• مات (Opaque):
  اگر تانزانیت به طور کامل شفافیت خود از دست رفته باشد و نتوان به صورت واضح داخل سنگ را مشاهده کرد، به عنوان مات در نظر گرفته می‌شود.

به طور کلی، شفافیت تانزانیت یکی از ویژگی‌های مهم در ارزیابی ارزش و زیبایی این سنگ قیمتی است.

5. انواع تانزانیت

تانزانیت به‌ویژه به‌عنوان یک سنگ قیمتی آبی معروف است، اگرچه سنگ‌های زرد، سبز، نارنجی، صورتی و دو رنگ که آبی با سبز ترکیب می‌شود نیز وجود دارد.

تانزانیت از نظر رنگ، شفافیت، و ویژگی‌های بصری متنوعی ظاهر می‌شود. انواع تانزانیت به شرح زیر هستند:

• تانزانیت آبی (Blue Tanzanite):
  رنگ اصلی: آبی
  شفافیت: ممکن است از شفاف تا نیمه شفاف باشد.
  ویژگی‌ها: بیشترین ارزش و محبوبیت را برخوردار است، و رنگ آبی در این تانزانیت به عنوان یکی از محبوب ترین رنگ‌ها محسوب می‌شود.
• تانزانیت فیروزه‌ای (Blue-Green Tanzanite):
  رنگ اصلی: آبی-سبز
  شفافیت: ممکن است از شفاف تا نیمه شفاف باشد.
  ویژگی‌ها: دارای طیفی از رنگ‌های آبی و سبز است که ترکیب جذابی از این دو رنگ را به ارمغان می‌آورد.
• تانزانیت پلکسی (Purple Tanzanite):
  رنگ اصلی: بنفش
  شفافیت: ممکن است از شفاف تا نیمه شفاف باشد.
  ویژگی‌ها: دارای طیفی از رنگ‌های بنفش است و اغلب با نقاطی از آبی همراه است.
• تانزانیت زرد (Yellow Tanzanite):
  رنگ اصلی: زرد
  شفافیت: ممکن است از شفاف تا نیمه شفاف باشد.
  ویژگی‌ها: دارای رنگ زرد جذاب و گرم است.
• تانزانیت صورتی (Pink Tanzanite):
  رنگ اصلی: صورتی
  شفافیت: ممکن است از شفاف تا نیمه شفاف باشد.
  ویژگی‌ها: دارای رنگ‌های صورتی جذاب است که به سنگ زیبایی خاصی می‌بخشد.
• تانزانیت رنگ‌بندی‌شده (Multicolored Tanzanite):
  رنگ اصلی: ترکیبی از رنگ‌ها
  شفافیت: ممکن است از شفاف تا نیمه شفاف باشد.
  ویژگی‌ها: دارای ترکیبی از رنگ‌ها و لایه‌های مختلف است که به سنگ زیبایی و منحصر به فردی افزوده است.

هر نوع تانزانیت دارای زیبایی و ارزش خاص خود است و انتخاب بین این انواع به سلیقه و ترجیح شخصی شما بستگی دارد.

6. مراقبت از تانزانیت

• تانزانیت را در معرض تغییرات شدید دما قرار ندهید زیرا ممکن است به آن آسیب برساند.
• جلوگیری از برخورد تانزانیت با سطوح سخت و تیز، زیرا ممکن است باعث خدشه‌ها یا شکستگی‌ها شود. تانزانیت نسبتاً نرم است و در مقابل ضربات مستقیم حساس است.
• تانزانیت ممکن است در برابر نور مستقیم آفتاب حساس باشد، بنابراین در مواقع طولانی در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید و در هنگام نگهداری، آن را در جاهای تاریک نگه دارید.

چند نمونه از جواهرات ساخته شده با سنگ تانزانیت